สมุนไพรว่านสากเหล็ก

ชื่อวิทยาศาสตร์ของสมุนไพรว่านสากเหล็ก :   Molineria latifolia  Herb. ex Kurz

ชื่อวงศ์ของสมุนไพรว่านสากเหล็ก :   HYPOXIDACEAE

ชื่ออื่นของสมุนไพรว่านสากเหล็ก :  จ๊าลาน มะพร้าวนกคุ่ม (เชียงใหม่)  พร้าวนก พร้าวนกคุ่ม (นครศรีธรรมราช)  ละโมยอ (มาลายู-นราธิวาส)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของสมุนไพรว่านสากเหล็ก : ไม้ล้มลุก ลักษณะคล้ายพืชพวกปาล์ม ใบ เรียงสลับติดกันที่โคนต้น แผ่นใบรูปขอบขนานแกมรูปหอก พับเป็นร่อง ๆ ตามยาว คล้ายใบปาล์ม กว้างประมาณ 4 – 6 เซนติเมตร ยาวประมาณ 30 – 40 เซนติเมตร ปลายใบเรียวแหลมโคนใบสอบแคบ ก้านใบยาว 25 – 30 เซนติเมตร โคนแผ่กว้างหุ้มลำต้น ดอก มี 6 กลีบ สีเหลือง โคนเชื่อมติดกัน เส้นผ่าศูนย์กลาง 2 – 2.5 เซนติเมตร ดอกออกรวมกันแน่น เป็นช่อรูปทรงกระบอกปลายแหลม ยาว 5 – 7 เซนติเมตร กว้าง ประมาณ 4 – 5 เซนติเมตร ผล ผลแก่สีขาวถึงแดง ขนาดยาวประมาณ 4 – 5 เซนติเมตร ส่วนที่ด้านขั้วป่อง ออกเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 1 เซนติเมตร และค่อย ๆ เรียวไปทางปลายผล ขยายพันธุ์ โดยการใช้เมล็ด

สรรพคุณทางยาของสมุนไพรว่านสากเหล็ก :

แก้มดลูกพิการ ทำให้เนื้องอกในมดลูกฝ่อ แก้กระบังลมพลัด แก้มดลูกอักเสบทำให้มดลูกเข้าอู่ แก้ช้ำใน แก้ริดสีดวงทวารหนัก นอกจากนี้ สมุนไพรว่านสากเหล็กยังมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ โดยงานวิจัยของ นางสาวรุ้งนภา เขียวยศ, นายศิริศักดิ์ ยนต์ชัย, นางสาวขนิษฐา นาคเกลี้ยง นักศึกษาและอาจารย์สิริภัทร ชมัฒพงษ์ และ อาจารย์อรษา  ชัยชุมพร อาจารย์ที่ปรึกษา จาก ภาควิชาการแพทย์แผนไทยประยุกต์ วิทยาลัยการแพทย์แผนไทย มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี โดยทีมวิจัยได้ทำการเปรียบเทียบการสกัดแยกสารจากใบและรากของว่านสากเหล็ก พบว่าการสกัดสารสกัดหยาบด้วยน้ำอุณหภูมิห้องจากส่วนใต้ดิน (ราก และ เหง้า) ให้อัตราร้อยละของผลผลิตสูงสุด รองลงมาคือเอธานอลและสารสกัดหยาบด้วยเอธานอลจากส่วนเหนือดิน (ใบ และลำต้น) จากนั้นนำไปศึกษาฤทธิ์การต้านอนุมูลอิสระด้วยวิธี Frap และ DPPH พบว่าสารสกัดหยาบทั้งส่วนเหนือดินและใต้ดินมีฤทธิ์การต้านอิสระสูง โดยสารสกัดหยาบด้วยน้ำร้อนจากส่วนเหนือดิน ให้ฤทธิ์การต้านอนุมูลอิสระสูงที่สุด

ผู้วิจัยยังได้เพิ่มเติมอีกว่า นอกจากว่านสากเหล็กจะมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระสูงแล้ว ยังมีรายงานว่า ว่านสากเหล็กสามารถยับยั้งการเจริญเติบโตของแบคทีเรียกลุ่มก่อโรคทางผิวหนัง Candida albicans, Pseudomonas aeruginosa และ Stapphylococcus aureus  จากข้อมูลนี้จะเห็นว่าว่านสากเหล็กมีแนวโน้มที่สามารถนำไปต่อยอดพัฒนาผลิตภัณฑ์ต่างๆได้มากมาย ในเบื้องต้นทีมวิจัยได้ทำการผลิตสบู่ และโลชั่น สารสกัดว่านสากเหล็ก เพื่อเป็นผลิตภัณฑ์ต้นแบบต่อไป